ولادت امام مهدی(ع)
حقیقت این است که برای اثبات تاریخیِ ولادت امام مهدی(ع) به دلیل و مدرکی بیش از این نیازی نیست. زیرا اتفاق جمیع مسلمانان بر آن است که مهدی از اهل البیت بوده و در آخرالزمان ظهور خواهد کرد و در بررسی احادیث نَسَب ایشان روشن شد که بدون شک او همان امام دوازدهم شیعیان، حضرت محمدبن حسن‏بن علی‏بن محمدبن علی‏بن موسی‏بن جعفربن محمدبن علی‏بن حسین‏بن علی‏بن ابی‏طالب(ع) است که حسینی الأب و حسنی الأم می‏باشد. (از طرف فاطمه دختر امام حسن یعنی؛ مادر امام باقر(ع)).

حقیقت پیش گفته بیانگر این نکته مهم است که اگر نبود شبهات و ابهاماتی که فضای تاریخی مسئله ولادت حضرت را اندکی غبارآلود کرده، اساساً بحث از ثبوت ولادت ایشان غیرطبیعی می‏نمود! شبهاتی مانند ادعای عمومی حضرت، جعفر کذّاب، مبنی بر آن که برادر بزرگوارش امام عسکری(ع)، برای خود جانشینی قرار نداده است و در پی آن، حکومت وقت میراث امام عسکری(ع) را به جعفر کذّاب تحویل داد.
جالب این که: مطالب فوق مطابق اخبار علمای شیعه اثناعشری است و از غیر طریق ایشان، کسی آن را نقل نکرده است و این خود به تنهایی دلیل قانع‏کننده‏ای برای افراد اهل فکر و باانصاف به شمار می‏آید؛ چه آن که اگر واهی و بی‏اساس بودن ادعای جعفر کذاب برایشان روشن نبود، چگونه اقدام به روایت آن می‏کردند، در حالی که این مطلب با اعتقاد ایشان کاملاً منافات دارد!
این موضوع، از قبیل روایاتی است که شیعه درباره انکار منزلت و جایگاه ویژه امام علی(ع) در نظر رسول اکرم(ص) از سوی معاویه‏بن أبی‏سفیان، نقل کرده‏اند. پیداست که منزلت حضرت علی(ع) در نزد شیعه امر غیرقابل تردیدی است و از طرفی انکار معاویه هم برای ایشان کاملاً روشن است و معلوم‏بودن این دو برای شیعه جای تردید نیست.
همچنین است انکار جعفر کذّاب و نحوه عملکرد حکومت بر طبق ادّعای وی که هر دو، مسئله‏ای بدیهی در نزد شیعیان تلّقی می‏شوند، در حالی که ولادت امام مهدی(عج) نیز برای آنان در اوج وضوح و قطعیت قرار دارد و با ادله مختلفی از اقرار و مشاهده بالعیان گرفته تا اقامه برهان، آن را اثبات می‏کنند، ولی از کسی که جیره‏خوار سفره‏های رنگین و مسموم غرب است، نادیده گرفتن همه ادّله قطعی و دست زدن به چنین شبهه‏سازی‏ها و ابهام‏آفرینی‏ها و تحریفهایی زیر نقاب تحقیق و اصلاح، بعید نیست.
باری اثبات ولادت هر فردی نخست با اقرار و اعلام پدر وی و شهادت دادن قابله‏ای صورت می‏پذیرد که در به دنیا آوردن نوزاد، مددکار مادر بوده است، هرچند هیچ کس غیر از این دو، او را مشاهده نکرده باشد، چه رسد به این که صدها تن دیگر نیز وی را دیده باشند و تاریخ‏نگاران به ولادتش اعتراف کرده و متخصصین علم الأنساب به نسب شریف‏اش تصریح کرده باشند و خود وی به اموری مبادرت ورزیده باشد که نزدیکانش به آنها وقوف یافته‏اند و تعلیمات و سفارش‏ها و راهنمایی‏ها و نصیحت‏ها و نامه‏ها و دعاها و سخنان مشهور و اخبار منقولی از ایشان صادر شده باشد و وکیلات وی معروف و سفیران او معلوم و معین باشند و در هر عصر و در میان هر نسلی میلیونها نفر پیرو داشته باشد.
آیا مغرضان، برای اثبات ولادت امام مهدی(ع)، به دلایلی بیش از این نیازمندند؟ یا همچون مشرکان که رو در رو، رسول خدا(ص) را مخاطب قرار دادند، با زبان حال به امام مهدی(ع) می‏گویند:
به تو ایمان نمی‏آوریم، مگر آن که برای ما از زمین چشمه‏ای بجوشانی یا برای تو باغی از خرما و انگور باشد و در لابه‏لای [درختان] آن، جویباران را جاری گردانی یا پاره‏ای از آسمان را چنان که گمان داری بر [سر] ما بیاندازی یا خدا و فرشتگان را رویاروی ما بیاوری یا تو را خانه‏ای از زر و زیور باشد، یا به آسمان بروی، و بالا رفتنت را باور نمی‏کنیم، مگر آن که کتابی برای ما فرود آوری که آن را بخوانیم. بگو پاک و منزه است پروردگارم، آیا من بجز بشری هستم که به پیامبری برگزیده شده‏ام.[۱]
ناگفته نماند که ما به هدایت یافتن افرادِ حق آگاه ولی حق‏گریز چندان امیدی نداریم. زیرا آن که نتواند از پرتو درخشان خورشید جهان‏تاب، گرما و روشنایی برگیرد، هرگز نخواهد توانست از نور ماه، چراغی فرا راه خود برافروزد، هدف ما در این راه، رساندن پیام حق به گوش افراد غیرآگاه و تقویت کردن ایمانم به این حقیقت نورانی در قلب کسانی است که شاید اندک سستی و ضعفی در اعتقادشان راه یافته باشد.
تصریح امام عسکری(ع) به ولادت فرزندش مهدی(ع)
در روایات صحیحه‏ای از محمدبن یحیی العطار از احمدبن اسحاق از ابوهاشم جعفری چنین نقل شده است:
به ابومحمد [امام عسکری(ع)] عرض کردم: هیبت شخصیت شما مرا از سؤال کردن باز می‏دارد، آیا اجازه می‏فرمایید که از شما سؤالی کنم؟ فرمود: «بپرس». عرض کردم: آقای من! آیا شما فرزندی دارید؟ فرمود: «آری». عرض کردم: اگر برای شما حادثه‏ای رخ داد، در کجا سراغ او روم؟ فرمود: «در مدینه».[۲]
در صحیحه دیگری از علی‏بن محمد از محمدبن علی‏بن بلال این‏گونه نقل شده است:
از طرف ابومحمد [امام عسکری(ع)] دو سال قبل از شهادت حضرتش به من پیغامی رسید که از جانشین بعد از خود مرا مطلع ساخت و بار دیگر سه روز پیش از شهادتش پیغام دیگری به من رسید که در آن مرا از جانشین خویش آگاه ساخت.[۳]
و مقصود از علی‏بن محمد، ادیب فاضل و ثقه، جناب ابن‏بندار است و ابن‏بلال هم در وثاقت و بزرگی مشهورتر از آتش بر فراز بلندی است، چنان که امثال جناب ابوالقاسم حسین‏بن روح به وی مراجعه می‏کردند و متخصصین علم رجال همگی این مطلب را پذیرفته‏اند.
شهادت دادن قابله به ولادت امام مهدی(ع)
قابله بزرگوار و شریف آن حضرت، علویّه حکمیه خاتون دخت امام جواد(ع)، خواهر امام هادی(ع) و عمه امام عسکری(ع) بود که در هنگام ولادت به جناب نرجس خاتون مادر ارجمند امام مهدی(عج) رسیدگی کرد.[۴] وی پس از تولد یافتن حضرت به ولادت ایشان تصریح کرده است.[۵] البته عده‏ای از زنان در کار قابلگی به وی کمک کردند که از جمله می‏توان از ماریه و نسیم خادمه[۶] امام عسکری(ع) و نیز کنیز ابوعلی خیزرانی که او را به امام عسکری(ع) هدیه کرد ـ آن چنان که روایِ ثقه محمدبن یحیی بدان تصریح کرده است[۷] ـ نام برد.
معلوم است که در جامعه مسلمانان، کسی به جز زنان قابله، بر جریان ولادتها اطلاع نمی‏یابد و هر کس این مطلب را انکار کند، در مورد جریان ولادت خودش چه خواهد گفت؟! باری! پس از ولادت با سعادت امام مهدی(عج) حضرت امام حسن عسکری(ع) بر طبق سنت شریف نبوی برای فرزند خود عقیقه کرد[۸] همان‏گونه که هر فرد ملتزم به سیره رسول خدا(ص) چنین می‏کند.
یاران ائمه(ع) و دیگرانی که به دیدار امام مهدی شهادت داده‏اند
عده‏ای از اصحاب امام عسکری(ع) و پدر بزرگوارشان امام هادی(ع) در زمان حیات امام عسکری(ع)، به زیارت امام مهدی(ع) نایل شده و به اذن ایشان بدین مطلب شهادت داده‏اند، همچنان که گروه دیگری به ملاقات با امام پس از حیات امام عسکری(ع) نیز شهادت داده‏اند که در دوران غیبت صغری ـ یعنی سال‏های ۲۶۰ هجری تا ۳۲۹ هجری ـ اتفاق افتاده است.
از آنجا که تعداد این شاهدان بسیار است، ما در اینجا به ذکر نام کسانی بسنده می‏کنیم که پیشگامان مشایخ شیعه از ایشان نام برده‏اند؛ بزرگانی مانند مرحوم کلینی (م ۳۳۹ ه‍( ـ که تقریباً تمامی مدت غیبت صغری را درک کرده است ـ و مرحوم شیخ صدوق (م ۳۸۱ ه‍( ـ که بیست سال از مقطع غیبت صغری را درک کرده است ـ و جناب شیخ مفید (م ۴۱۳ ه‍( و شیخ طوسی (م ۴۶۰ ه‍(. بر این پایه به جاست که به نقل مقدار اندکی از اخبار روایت شده است توسط ایشان بپردازیم که در باب «نام اشخاصی که امام مهدی(ع) را دیده‏اند» گردآوری شده است و سپس اسامی ملاقات‏کنندگان با امام را به همراه تعیین محل روایتشان، در کتب چهار تن از مشایخ جلیل القدر بیان کنیم:
۱٫ مرحوم کلینی به اسناد صحیح از محمدبن عبدالله و محمدبن یحیی از عبدالله‏بن جعفر حمیری چنین نقل می‏کند:
من و شیخ ابوعمرو [مقصود عثمان‏بن سعید نایب خاص اول حضرت است] نزد احمدبن اسحاق بودیم، وی به من اشاره کرد که از شیخ ابوعمرو درباره جانشین امام عسکری سؤال کنم. من به او گفتم: ای ابوعمرو! می‏خواهم درباره مطلبی از تو سؤال کنم که در این مورد مردّد نیستم ـ تا آن که پس از ذکر مدح و تأیید و توثیق امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) نسبت به شیخ ابوعمرو و عثمان‏بن سعید از زبان حمیری در مقابل خود شیخ ابوعمرو و عثمان‏بن سعید، و به سجده رفتن و گریستن وی (به جهت لطف و عنایت ائمه به او)ـ گفت: سؤالت را بپرس. به وی گفتم: آیا تو جانشین امام عسکری(ع) را دیده‏ای؟ گفت: آری! به خدا قسم که دیده‏ام، گردن او چنین بود و با دست خود اشاره کرد. (طبق توضیح علامه مجلسی مقصود این است که عمری به مقدار مشخصی میان انگشت ابهام و انگشت سبابه را گشود تا اندازه‏ای حجم گردن مبارک حضرت را مشخص ساخته باشد)
به او گفتم: یک نکته باقی مانده است، اسم آن حضرت چیست؟ گفت: بر شما حرام است که از نام او سؤال کنید و بدان که من این سخن را از نزد خود نمی‏گویم. زیرا بر من روا نیست که چیزی را حلال یا حرام کنم، بلکه این، کلام خود امام(ع) است. چون مطلب در نزد سلطان (معتمد عباسی) این گونه وانمود شده که امام عسکری(ع) وفات کرده و فرزندی از خود به جای نگذاشته و میراثش تقسیم شده و شخصی که حقّی نداشته (یعنی جعفر کذّاب) آن را به یغما برده و استفاده کرده و اهل و خاندانش، آواره و سرگردانند و کسی جرأت ندارد با آن‏ها آشنا شود یا چیزی به آن‏ها برساند، اگر کسی از حضرت اسم ببرد، حکومت به تعقیب امام پرداخته و پیدایش خواهد کرد، از خدا بترسید و از این کار خودداری کنید.[۹]
همچنین مرحوم کلینی با اسناد صحیح از علی‏بن محمد ـ که فرزند ابن‏بندار موثّق است ـ از مهران قلانسی که معتبر و معتمد است، چنین نقل می‏کند:
به عمری گفتم: حضرت عسکری(ع) از دنیا رفت؟ او گفت: آری! وی رحلت کرده است، اما در میان شما جانشینی قرار داده که گردن مبارکش بدین اندازه است و با دست خود بدان اشاره کرد.[۱۰]
۳٫ شیخ صدوق با اسناد صحیح از بزرگان مشایخ؛ یعنی از محمدبن حسن از عبدالله‏بن جعفر حمیری این‏گونه نقل می‏کند:
به محمدبن عثمان عمری گفتم: من از تو خواهشی مانند خواهش ابراهیم دارم، هنگامی که از خدای خود جلّ جلاله مسئلت کرد: «…پروردگارا به من بنمای که چگونه مردگان را زنده می‏کنی، فرمود: مگر ایمان نداری؟ گفت: چرا، ولی برای آن که دلم آرام گیرد…»[۱۱] پس تو نیز مرا آگاه ساز؛ آیا صاحب الأمر(ع) را دیده‏ای؟ پاسخ داد: آری، حضرتش چنین گردنی دارد و با دست به گردن خود اشاره کرد.[۱۲]
۴٫ شیخ صدوق از ابوجعفر محمدبن علی أسود چنین نقل می‏کند:
علی‏بن حسین‏بن موسی‏بن بابویه(ره) پس از مرگ محمدبن عثمان عمری(ره) از من خواست از جناب ابوالقاسم روحی [یعنی حسین‏بن روح نایب خاص دوّم امام] خواهش کنم که وی از مولای ما حضرت صاحب الزمان(ع) درخواست دعا کند تا حضرت از خدا بخواهد فرزند پسری به او عطا فرماید. ابوجعفر أسود گفت: من از شیخ ابوالقاسم خواستم و او خبر این درخواست ابن‏بابویه را به امام رساند، سه روز بعد به من اطلاع داد که حضرت در حق ابن‏بابویه دعا کرده و به زودی پسر مبارکی متولد خواهد گشت که خداوند به وسیله او دیگران را منتفع خواهد ساخت و پس از وی نیز اولاد دیگری به وی خواهد داد… (در ادامه خود شیخ صدوق از زبان خویش چنین می‏گوید: ) مصنف این کتاب ـ که خدا از او راضی باد ـ گوید: هنگامی که ابوجعفر محمدبن علی أسود(ره) مرا می‏دید که به مجلس شیخ خود، محمدبن حسن‏بن احمدبن ولید(ره) رفت و آمد می‏کنم و به کتب علم و حفظ کردن آن‏ها علاقمندم، کراراً به من می‏گفت: از تو که به دعای امام زمان(ع) متولّد گشتی، عجیب نیست که چنین عاشق علم باشی.[۱۳]
۵٫ شیخ الطائفه طوسی(ره) از بزرگان و شیوخ شیعه؛ یعنی از محمدبن نعمان و حسین‏بن عبیدالله از ابوعبدالله محمدبن احمد صفوانی چنین نقل می‏کند: شیخ ابوالقاسم (حسین‏بن روح)(ره) به ابوالحسن علی‏بن محمد سیمری (نایب خاص چهارم امام) وصیّت کرد (یعنی وی را جانشین خویش قرار داد) و جناب سمری نیز تمام کارهایی را که از آغاز غیبت تا زمان حیات ابوالقاسم حسین‏بن روح توسط نوّاب خاصه جریان داشت برعهده گرفت و انجام داد، هنگامی که زمان مرگش فرا رسید، شیعیان در نزد او گرد آمدند و از وکیل و نایب بعدی سراغ گرفتند، اما او در این باب چیزی بیان نکرد و گفت که به او در این‏باره دستوری نرسیده که شخص خاصّی را جانشین خود سازد.[۱۴]
روشن است که مقام و منزلت سمری همان مقام و منزلت ابوالقاسم حسین‏بن روحی ـ یعنی وکالت از امام ـ بود، که طبعاً چنین جایگاهی، دیدار و ملاقات با امام را عنداللزوم اقتضا می‏کند و از این جاست که وصایا و ارشادات و اوامر و سخنان امام که نوّاب خاصّه ابراز می‏داشتند، همگی به حدّ تواتر رسیده‏اند.[۱۵]
روایت پرشمار دیگری وارد شده که صریحاً ملاقات هر یک از نواب چهارگانه را در زمان خود با امام(ع) تأکید می‏کند که بسیاری از آن‏ها در حضور جمعی از شیعیان اتفاق افتاده است که ما در قالب بیان اسامی ملاقات‏کنندگان با صاحب‏الأمر(ع)، به آنان اشاره خواهیم کرد.
ایشان عبارتند از: ابراهیم‏بن ادریس ابواحمد،[۱۶] ابراهیم‏بن عبدة نیشابوری،[۱۷] ابراهیم‏بن محمد تبریزی،[۱۸] ابراهیم‏بن مهزیار ابواسحاق اهوازی،[۱۹] احمدبن اسحاق‏بن سعد أشعری[۲۰] (یک بار هم به همراه سعدبن عبدالله‏بن أبی خلف أشعری ـ از مشایخ پدر صدوق و کلینی ـ[۲۱] به محضر حضرت صاحب‏الأمر شرفیاب شده است) و احمدبن حسین‏بن عبدالملک ابوجعفر أزُدی (یا أودی)[۲۲] و احمدبن عبدالله هاشمی (از فرزندان عباس به همراه ۳۹ تن دیگر)[۲۳] و احمدبن هلال ابوجعفر عبرتائی (که غالی و ملعون گشته و با او عده‏ای همراه بودند، از جمله: علی‏بن بلال، محمدبن معاویه‏بن حکیم، حسن‏بن أیوب‏بن نوح و عثمان‏بن سعید عمری(رض) تا چهل مرد)[۲۴] و احمدبن محمدبن مطهر ابوعلی[۲۵] (از اصحاب امام هادی و امام عسکری(ع)) و اسماعیل‏بن علی نوبختی أبوسهل،[۲۶] ابوعبدالله‏بن صالح،[۲۷] ابومحمد حسن‏بن وجناء نصیبی،[۲۸] ابوهارون[۲۹] (از مشایخ محمدبن حسن کرخی) و جعفر کذّاب[۳۰] (عموی امام مهدی(ع) که حضرت را دوبار زیارت کرده است) حکیمه خاتون دختر امام جواد(ع)،[۳۱] الزهری[۳۲] (یا الزهرانی که جناب عمری نیز به همراه وی بوده است) و رشیق صاحب المادرای،[۳۳] ابوالقاسم الروحی،[۳۴] عبدالله سوری،[۳۵] عمرو اهوازی،[۳۶] علی‏بن ابراهیم‏بن مهزیار اهوازی،[۳۷] علی‏بن محمد شمشاطی[۳۸] (فرستاده جعفربن ابراهیم یمانی)، غانم ابوسعید هندی،[۳۹] کامل‏بن ابراهیم مدنی،[۴۰] ابوعمرو عثمان‏بن سعید عمری،[۴۱] محمدبن احمد انصاری ابونعیم زیدی[۴۲] (به همراه وی ابوعلی محمودی، علاّن کلینی، ابوهیثم دیناری، ابوجعفر أحول همدانی که بر سی تن بالغ می‏شدند و در میانشان سیدمحمدبن قاسم علوی عقیقی[۴۳] بود)، سیدموسوی محمدبن اسماعیل‏بن امام کاظم(ع)[۴۴] (که سالخورده‏ترین سادات در زمان خویش بود)، محمدبن جعفر ابوعباس حمیری[۴۵] (در رأس هیأتی از شیعیان شهر قم) و محمدبن حسن‏بن عبیدالله تمیمی زیدی معروف به أبوسورة،[۴۶] محمدبن صالح‏بن علی‏بن محمدبن قنبر بزرگ غلام امام رضا(ع)[۴۷] و محمدبن عثمان عمری(ره)[۴۸] (که با اجازه امام حسن عسکری(ع)، به همراه چهل تن به حضور امام شرفیاب شد که از جمله ایشان می‏توان به معاویه‏بن حکیم، محمدبن ایوب‏بن نوح،[۴۹] یعقوب‏بن منقوش،[۵۰] یعقوب‏بن یوسف ضرّاب غسانی[۵۱] و یوسف‏بن احمد جعفری[۵۲] اشاره کرد).
شهادت وکلای امام مهدی(ع) و مطلعین از معجزات ایشان به ملاقات با آن حضرت
شیخ صدوق اسامی افرادی را ذکر کرده است که به معجزات امام آگاه بوده و ایشان را زیارت کرده‏اند؛ از نواب حضرت یا از سایر شیعیان. جالب این‏که ایشان از نقاط و شهرهای متفاوتی هستند که صدوق نام بلاد ایشان را نیز متذکر شده و با اندک تأملی می‏توان دریافت که اینان از جهت تعداد به حد تواتر رسیده‏اند؛ خصوصاً باتوجه به تفاوت چشم‏گیر مناطق جغرافیایی سرزمین‏های آنان، هم‏دستی و توافق بر دروغ‏پراکنی و جعل خبرشان محال است. و اینک نام‏های برخی از ایشان:
الف) وکلاء
۱٫ از بغداد؛ عمری و فرزندش، حاجز، بلالی و عطار.
۲٫ از کوفه؛ عاصمی.
۳٫ از اهواز؛ محمدبن ابراهیم‏بن مهزیار.
۴٫ از قم؛ احمدبن اسحاق.
۵٫ از همدان؛ محمدبن صالح.
۶٫ از ری؛ بسامی، اسدی، یعنی محمدبن ابوعبدالله کوفی.
۷٫ از آذربایجان؛ قاسم‏بن علاء.
۸٫ از نیشابور؛ محمدبن شاذان.
ب) غیروکلاء
۱٫ از بغداد؛ ابوالقاسم‏بن أبوحلیس، ابوعبدالله کندی، ابوعبدالله جنیدی، هارون قزاز، نیلی، ابوالقاسم‏بن دبیس، ابوعبدالله‏بن فروخ، مسرور طباخ غلام ابوالحسن(ع)، احمد و محمد دو فرزند حسن و اسحاق کاتب از بنی نوبخت و… .
۲٫ از همدان؛ محمدبن کشمرد، جعفربن حمدان و محمدبن هارون‏بن عمران.
۳٫ از دینور؛ حسن‏بن هارون، احمدبن اُخَیه و ابوالحسن.
۴٫ از اصفهان؛ ابن‏باشاذالة.
۵٫ از صیمره؛ زیدان.
۶٫ از قم؛ حسن‏بن نضر، محمدبن محمد، علی‏بن محمدبن اسحاق و پدر وی و حسن‏بن یعقوب.
۷٫ از ری؛ قاسم‏بن موسی و پسرش، ابومحمدبن هارون، علی‏بن محمد، محمدبن محمد کلینی و ابوجعفر رفّاء.
۸٫ از قزوین؛ مرداس و علی‏بن احمد.
۹٫ از نیشابور؛ محمدبن شعیب‏بن صالح.
۱۰٫ از یمن؛ فضل‏بن یزید، حسن‏بن فضل‏بن یزید، جعفری، ابن‏أعجمی و علی‏بن محمد شمشاطی.
۱۱٫ از مصر؛ ابورجاء و غیر او.
۱۲٫ از نصیبین؛ ابومحمد حسن‏بن وجناء نصیبی، هم چنان که اسامی افرادی را که از مناطق «شهرزور»، «فارس» و «مرو» بوده‏اند و به شرف زیارت حضرت نائل گشته‏اند، نیز ذکر کرده است.[۵۳]
شهادت خدمه و کنیزات و غلامان به رؤیت امام مهدی(ع)
افرادی که در بیت امام عسکری(ع) مشغول خدمت بودند، به همراه برخی کنیزکان، از جمله کسانی بودند که امام مهدی(ع) را ملاقات کردند، مانند خدمتکار منزل طریف خادم[۵۴] و خادمه ابراهیم‏بن عبدة نیشابوری که همراه آقای خود، به زیارت چهره مبارک امام نایل گشت[۵۵] و ابوالأدیان خادم[۵۶] و ابوغانم خادم که می‏گوید:
خداوند به ابومحمد عسکری(ع) پسری عطا فرمود که نامش را محمد گذارد و سه روز پس از ولادتش طفل را به اصحاب و یاران خود نشان داد و فرمود: «این ولی امر شما پس از من است، او خلیفه من بر شماست او همان کسی است که گردن‏ها در انتظار او کشیده خواهد شد و هنگامی که زمین از ظلم و ستم پر گردد، او قیام کرده و آن را از عدل و داد پر خواهد ساخت.»[۵۷]
و نیز بدین امر فردی به نام عقید خادم[۵۸] و پیرزنی خادمه[۵۹] و کنیز ابوعلی خیزرانی که به امام عسکری‏اش اهدا کرد،[۶۰] شهادت داده‏اند و از جمله کنیزانی که حضرت را ملاقات کردند، نسیم[۶۱] و ماریة[۶۲] می‏باشند.
همچنانکه مسرور آشپز، غلام امام عسکری(ع)[۶۳] نیز به دیدار امام اعتراف کرده است و همه ایشان مانند ابوغانم خادم شهادت داده‏اند.
شکل برخورد حکومت، دلیلی بر ولادت امام مهدی(ع)
امام عسکری(ع) در ربیع الآخر سال ۲۳۲ هجری ولادت یافت و آن حضرت با سه تن از خلفای عباسی ـ یعنی معتز (م ۲۵۵ ه‍( و مهتدی (م ۲۵۶ ه‍( و معتمد (م ۲۷۹ ه‍( معاصر بودند. در این میان معتمدعباسی کینه شدیدی از أهل البیت به دل داشت و از مطالعه کتب مشهور تاریخی مانند تاریخ طبری و بررسی حوادث و رخ‏دادهای سال‏های ۲۵۷ تا ۲۶۰ هجری ـ یعنی سالیان آغازین حکومت وی ـ می‏توان به اوج بغض و دشمنی وی نسبت به ائمه معصومین(ع) پی برد.
گفتنی است که خداوند منتقم جبار در همین دنیا او را به عقوبت سختی مبتلا ساخت و از سلطنتش چیزی باقی نماند و محتاج سیصد دینار شد و از کسب آن عاجز شد و در پایان، مرگ فجیعی سراغش آمد، چه آن که سربازان ترک از وی سخت برآشفتند و بر او غضب کردند و به اتفاق همه مورخان، او را در سرب گداخته و مذاب انداختند.
از جمله اقدامات ددمنشانه معتمد این بود که بلافاصله پس از وفات امام حسن عسکری(ع)، عمّال خود را به منزل آن حضرت فرستاد و دستور داد که دقیقاً همه جا تفتیش شود تا امام مهدی(عج) را به چنگ آورند و تمامی خدمه و کارگران بیت امام و نیز خانواده ایشان را زندانی کردند، در این میان جعفر کذاب هم به طمع دستیابی به جایگاه برادرش امام عسکری(ع) در نزد شیعه به عمّال حکومت کمک می‏کرد؛ به گونه‏ای که بر پایه نقل شیخ مفید بلا و مصیبتی نبود که بر بازماندگان امام عسکری(ع) وارد نگشت.[۶۴]
این همه در حالی است که امام مهدی(ع) تنها پنج سال داشت، اما معتمد که می‏دانست این کودک همان دوازدهمین فرد اهل‏البیت(ع) است و همو تخت طاغوتیان را وا‏ژگون خواهد کرد و زمین را پس از غرقه شدن در ظلم و تباهی از عدل و داد پر خواهد ساخت، به کمی سن و سال این کودک توجه نمی‏کرد. در حقیقت، معتمد نسبت به مهدی امّت همان قصدی را داشت که فرعون نسبت به موسای کلیم هنگام به دنیا آمدنش داشت؛ آنگاه که مادرش از ترس وی را به رود نیل سپرد، باری تحمل برخی مصایب آسان‏تر از برخی دیگر است.
رسالت جهانی امام مهدی(ع) را تنها معتمد نفهمیده بود، بلکه پیش از او معتزّ و مهدی عباسی نیز از آن اطلاع داشتند و به همین سبب بود که امام حسن عسکری(ع) بر عدم انتشار خبر ولادت فرزند عزیزش اصرار و تأکید داشت و فقط شیعیان پاکباز و خالص با رعایت تدابیر و مراقبت‏های لازم از این مسئله آگاه شدند.
امام عسکری(ع) چندین بار اصحاب بسیار نزدیک را از وجود مهدی موعود مطّلع ساخت و متذکر شد که این مهم را کاملاً مخفی نگاه دارند. زیرا طاغوت‏ها و فرعون‏های زمان می‏دانستند که او دوازدهمین ستاره آسمان امامت است که حدیث متواتر جابربن سمرة بر و ی انطباق دارد، وگرنه چه خطری می‏توانست از ناحیه این مولود خردسال که بیش از پنج سال از عمرش نمی‏گذشت، کیانِ حکومت معتمد را به خطر بیاندازد؟ اگر او همان موعود منتظری که در احادیث متواتر نقش تاریخ‏ساز او، با تمامی وضوح بیان شده و موضع ستیزنده و سازش‏ناپذیرش در مقابل ستمکاران به روشنی یاد شده نبود، پس چرا حکومت وقت بر پایه شهادت و ادعای جعفر کذاب، برادر امام عسکری ـ مبنی بر اینکه امام برای خود جانشینی قرار نداده ـ عمل نکرد؟ آیا برای حکومت ممکن نبود که میراث امام حسن عسکری(ع) را بدون آن همه اعمال زشت و وحشیانه و احمقانه که بر ترس از فرزند امام دلالت دارد، به جعفر کذّاب بدهد؟
گاهی چنین ابراز می‏شود که توجه جدی دستگاه خلافت به مسئله عدالت و رعایت حقوق مردم، عامل و انگیزه تفتیش خانه و جست‏وجوی امام مهدی(ع) بود. چون ایشان می‏خواستند به ناحق ارث پدر، تنها به دست جعفر کذّاب نرسد و مهدی موعود محمدبن الحسن(ع) محروم نماند!!
پاسخ این است که با فرض قبول این مدّعی، باز هم دستگاه خلافت حق نداشت جهت به انجام رسانیدن این مقصود، چنین رفتار گستاخانه‏ای از خود بروز دهد، بلکه شایسته بود که امر بررسی ادعایه جعفر کذاب را به یکی از قضات محول می‏کرد؛ به ویژه این که دعوای او پیرامون ارث و وراثت بود که روزانه چندین مورد از امثال آن اتفاق می‏افتاد و روند قضایی طبیعی خودش را طی می‏کرد که در آن صورت قاضی می‏توانست شهود ـ یعنی مادر امام عسکری و زنان و خدمه ایشان ـ را به دادگاه احضار و شهادت ایشان را ثبت کند، تا در پرتو بررسی و تحقیقِ مبتنی بر آن‏ها، سرانجام حکم صادر نماید.
مداخله شتابگرانه دولت و در رأس دستگاه حکومتی، خود خلیفه، و پیش از دفن بدن مطهر امام عسکری(ع) همگی خروج از بحث قضایی و هدف حقوقی است، بلکه نشانگر هدف سیاسی حکومت از این اقدام بود و بیانگر اطلاع یافتن ایشان از ولادت امام مهدی(ع) است و تمامی اقدامات آنان در جهت تعقیب و جست‏وجوی امام و دست یافتن به ایشان و از میان برداشتن حضرتش صورت گرفت، نه به جهت تسلیم میراث امام عسکری، به دست وارث اصلیش. از این رو، یکی از دلایل غیبت حضرت، در آینه احادیث پدران بزرگوارش، خوف بر جان شریفش شمرده شده است.
اعتراف تبارشناسان به ولادت امام مهدی(ع)
از جمله مسایلی که بدیهی به شمار می‏رود، ضرورت مراجعه به متخصصان و خبرگان فن در هر حرفه‏ای است و در مورد بحث ولادت امام مهدی نیز قاعدتاً علمای انساب بهتر از دیگران حق اظهار نظر دارند. اکنون قضاوت برخی از ایشان را با هم ملاحظه می‏کنیم:
۱٫ نسّابه شهیر ابونصر سهل‏بن عبدالله داودبن سلیمان بخاری؛ وی که از بزرگان قرن چهارم هجری بوده، در سال ۳۴۱ هجری در قید حیات به سر می‏برده و از مشهورترین علمای انساب معاصر با غیبت صغرای امام مهدی(عج) است. (که به سال ۳۲۹ هجری پایان یافت) وی در این زمینه می‏گوید:
علی‏بن محمد التقی، دارای فرزندی به نام حسن‏بن علی عسکری شد از ام ولدی نوبیّه به نام ریحانه که این فرزند ولادتش به سال ۲۳۱ هجری واقع گشت و وفاتش در سال ۲۶۰ هجری در ۲۹ سالگی در سامرا اتفاق افتاد و علی‏بن محمد تقی دارای فرزندی بنام جعفر شد که شیعه او را جعفر کذّاب می‏خوانند. به جهت آن که خود را وارث برادرش حسن‏بن علی عسکری می‏دانست و فرزند برادرش ـ یعنی حجت قائم ـ را وارث او نمی‏شمرد، باری ابهام و اشکالی در نسب وی وجود ندارد.[۶۵]
۲٫ سید عمری نسّابه معروف قرن پنجم هجری؛ وی چنین می‏نویسد:
ابومحمد (امام عسکری(ع)) وفات یافت و پسرش از نرجس در نزد اصحاب خاصّ و معتمدین اطرافیانش معلوم و مشخص بود و ما در ادامه جریان ولادت او اخبار وارد در این باب را ذکر خواهیم کرد و مؤمنان بلکه همه مردمان به واسطه غیبت او مورد امتحان الهی قرار گرفتند و جعفربن علی به مال و موقعیت برادر خود طمع کرد و فرزند داشتن برادرش را انکار کرد و برخی ستمکاران و نابکاران نیز وی را در دستیابی بر خدمه و کنیزکان امام عسکری(ع) مساعدت و یاری کردند.[۶۶]
۳٫ فخری رازی شافعی (م ۶۰۶ هجری)؛ وی چنین می‏گوید:
امام حسن عسکری دارای دو پسر و دوم دختر بود، یکی از آن دو پسرش، صاحب الزمان(عج) و دیگری موسی نام داشت که در زمان حیات پدر از دنیا رفت؛ و اما دو دختر ایشان: یکی فاطمه است که در زمان حیات پدر مرد و دیگری امّ‏موسی که او نیز وفات کرد.[۶۷]
۴٫ مروزی از ورقانی (م بعد از ۶۱۴ ه‍(؛ او نیز جعفربن هادی را در پی انکار فرزند برادرش، کذّاب می‏خواند[۶۸] که این خود بزرگترین نشانه اعتقاد وی به ولادت امام مهدی(ع) است.
۵٫ سید نسّابه جمال الدین احمدبن علی حسینی معروف به ابن‏عنبه؛ (م ۸۲۸ هجری)؛ وی چنین می‏گوید:
علی هادی ملقّب به عسکری است. چون در سامرا که عسکر نامیده می‏شد، سکونت داشت و مادر وی امّ ولد بوده که زنی بس شریف و فاضله به شمار می‏رفته است. متوکل او را به «سامرا» فرستاد و او در آنجا اقامت گزید تا این که از دنیا رفت و علی‏بن محمد هادی دو پسر از خود به جا گذارد، یکی امام ابومحمد حسن عسکری(ع) که از درجه بالای زهد و علم برخوردار بود و همو پدر امام محمد مهدی صلوات الله علیه دوازدهمین امام و «قائم منتظر» نزد شیعه است که از امّ ولدی به نام نرجس زاده شده است و دومی ابوعبدالله جعفر ملقّب به کذّاب است که به جهت ادّعای امامت پس از برادرش امام حسن عسکری(ع)، به این عنوان ملقب گشته است.[۶۹]
همچنین وی در جای دیگری چنین می‏نویسد:
متوکل عباسی، جناب ابومحمد حسن را که «عسکری» خوانده می‏شد (منسوب به عسکر که همان «سامرا» را می‏گفتند دستگیر کرده و از «مدینه» به «سامّرا» تبعید کرد و در آنجا زندانی کرد و او یازدهمین فرد از امامان دوازده‏گانه و پدر محمد «مهدی»(ع) دوازدهمین آنان است.[۷۰]
۶٫ نسّابه زیدی سیدابوالحسن محمد حسینی یمانی صنعانی؛ او که از بزرگان قرن یازدهم بوده، در شجره نامه‏ای که برای اولاد امام ابوجعفر محمدبن علی باقر(ع) تهیه کرده، تحت عنوان امام علی النقی معروف به هادی(ع) نام پنج تن از پسران ایشان را بدین ترتیب ذکر کرده است: امام عسکری، حسین، موسی، محمد و علی و ذیل نام شریف امام عسکری بلاواسطه از امام مهدی(عج) این گونه یاد می‏کند؛ «محمد ـ منتظر امامیه».[۷۱]
۷٫ محمد امین سویدی (م ۱۲۴۶ هجری)؛ وی می‏گوید:
محمد مهدی، سنّ وی به هنگام وفات پدر، پنج سال بود. ایشان متوسط القامه، زیباروی و نیکوموی، دارای بینی قلمی و باریک و پیشانی بلند و گشاده‏ای است.[۷۲]
۸٫ نسّابه معاصر محمد ویس حیدری سوری؛ وی در مورد فرزندان امام هادی(ع) چنین می‏نویسد:
او از خود پنج پسر به جای گذارد: محمد، جعفر، حسین، امام حسن عسکری و عائشه و حسن عسکری از خود محمد مهدی صاحب سرداب را به یادگار نهاد.
سپس بلافاصله تحت عنوان امام محمد مهدی و امام حسن عسکری می‏گوید:
امام حسن عسکری به سال ۲۳۱ هجری در مدینه متولد شد و در سال ۲۶۰ هجری در سامرا وفات یافت، اما برای امام محمد مهدی هیچ فرزند و نسلی ذکر نشده است.[۷۳]
آنگاه در حاشیه عبارت اخیر این‏گونه می‏نویسد:
وی در نیمه شعبانِ سال ۲۵۵ هجری از مادری به نام نرجس تولد یافته است و چنین توصیف شده است: او دارای پوستی سفید، پیشانی گشاده و تابناک، ابروانی متقارن و زیبا، گونه‏هایی لطیف، بینی قلمی و باریک و بدون انحنا و دارای جمالی است که بیننده را به شگفت می‏آورد، [قامت او در کشیدگی و اعتدال] به سان نهال درخت «بان» است و گویا پیشانیش ستاره‏ای است درخشان، بر گونه راستش خالی است تو گویی ریزه مشکی است بر نقره خام، و دارای موی سیاه غیرمجعدی است که تا نرمه گوشش رسیده ولیکن آن را نپوشانیده است؛ چشمان آدمیان، زیباتر و معتدل‏تر و مطمئن‏تر و باحیاتر از او ندیده است.[۷۴]
این، نمونه‏ای از سخنان کارشناسان نسب‏شناسی درباره ولادت امام مهدی(عج) بود و در میان ایشان سنّی و زیدی در کنار اثنی عشری قرار داشتند. باری در ضرب‏المثل چنین آمده است: «اهل مکه به طوائف خود آگاهترند».
اعتراف علمای اهل سنّت به ولادت امام مهدی(ع)
عده قابل توجهی از اهل سنت اعترافات دانشمندان خود را ثبت کرده‏اند و برخی در قالب بحث‏های مشخص، به استقرا این اعتراف‏ها پرداخته‏اند. این اقرارها در طول اعصار متمادی به یکدیگر متصل بوده‏اند، به صورتی که معترف بعدی به راحتی هم‏عصر با معترف پیشین می‏گشته است و این سلسله اعترافات از عصر غیبت صغری (۲۶۰ـ۳۲۹) آغاز شده و تاکنون ادامه یافته است.
ما به ذکر برخی از آنها بسنده می‏کنیم (طالبان اطلاعات بیشتر می‏توانند به استقراهای انجام شده در این باب مراجعه کنند).[۷۵] اسامی برخی از معترفات بدین قرار است:
۱٫ ابن أثیر جزری عزالدین (م ۶۳۰ هجری)؛ وی در نقل حوادث سال ۲۶۰ هجری چنین می‏نویسد:
در این سال ابومحمد علوی عسکری وفات یافت. او یکی از امامان دوازده‏گانه بر طبق مذهب شیعی است و پدر «محمد»ی است که شیعیان معتقدند، وی منتظر موعود است.[۷۶]
۲٫ ابن خلکان (م ۶۸۱ هجری)؛ او می‏نویسد:
ابوالقاسم محمدبن حسن عسکری‏بن علی هادی‏بن محمد جواد پیش گفته، دوازدهمین امام از ائمه دوازده‏گانه شیعیان است که لقب معروف وی «حجت» است… ولادت وی در روز جمعه نیمه شعبان سال ۲۵۵ هجری واقع گشته است.
سپس از مورخ پر سفر ابن‏أرزق فارقی (م ۵۷۷ هجری) نقل می‏کند که او در باب تاریخ میافارقین آورده است:
درباره تاریخ تولد حجت مورد بحث گفته شده است که وی در نهم ربیع‏الاول سال ۲۵۸ تولید یافته و نیز گفته شده که در ۸ شعبان سال ۲۵۶ به دنیا آمده است که همین قول به نظرم صحیح‏تر است.[۷۷]
اما صحیح همان است که خود ابن‏خلکان ذکر کرده، یعنی ولادت حضرت در روز جمعه نیمه شعبان سال ۲۵۵ رخ داده است و عموم شیعیان هم بر این قول‏اند و در این‏باره، روایت صحیحی نقل کرده‏اند و نیز بزرگان پیشگام شیعه بدان شهادت داده‏اند.
مرحوم ثقةالاسلام کلینی که معاصر با عصر غیبت صغری بود، این تاریخ را مسلم انگاشته و بر روایات مخالف آن مقدم کرده است و در باب مولد صاحب الامر(ع) آورده است:
امام(ع) در نیمه شعبان سال ۲۵۵ ولادت یافته است.[۷۸]
و نیز مرحوم شیخ صدوق (م ۳۸۱ هجری) از استاد خود محمدبن محمدبن عصام کلینی از محمدبن یعقوب کلینی از علی‏بن محمدبن بندار چنین نقل می‏کند:
صاحب الامر(ع) در نیمه شعبان سال ۲۵۵ هجری به دنیا آمده است.[۷۹]
و جناب کلینی سخن خود را از آن روی به علی‏بن محمد منسوب نساخته است که او کاملاً مشهور و مورد قبول و اعتماد همگان است.
۳٫ ذهبی (م ۷۴۸ هجری)؛ وی در سه کتاب از کتب خویش به ولادت امام(ع) اعتراف کرده است و ما به همین مقدار بسنده کرده و به سایر آثار وی مراجعه نکردیم:
الف) در کتاب العبر می‏نویسد:
در این [یعنی سال ۲۵۶ هجری] محمدبن حسن‏بن علی الهادی‏بن محمد الجوادبن علی الرضابن موسی الکاظم‏بن جعفر الصادق علوی حسینی تولد یافت. وی همان «ابوالقاسمی» است که رافضیان وی را «خلف و حجت» می‏خوانند و لقبش «مهدی»، «منتظر» و «صاحب الزمان» است و همو پایان بخش ائمه دوازده‏گانه است.[۸۰]
ب) در تاریخ دول‏الاسلام در شرح حال امام حسن عسکری(ع) آورده است:
«حسن‏بن علی‏بن محمدبن علی الرضابن موسی‏بن جعفر الصادق، ابومحمد هاشیم حسینی» یکی از امامان شیعه است که شیعیان مدعی عصمت آنانند و از آن جهت حسن «عسکری» به وی گفته شده که در «سامرا» سکونت داشته است و «سامرا» را «عسکر» می‏گفته‏اند و او پدر «منتظر» رافضیان است. وی در سامرا به تاریخ هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰ در سن ۲۹ سالگی به جوار رحمت حق انتقال یافت و در کنار پدر خود به خاک سپرده شد و فرزندش «محمدبن حسن»ـ که امامیه او را «قائم و الخلف الحجة» می‏نامند ـ در سال ۲۵۸ هجری تولد یافته است و البته گفته شده: به سال ۲۶۰ متولد گشته است.[۸۱]
ج) در کتاب سیرأعلام النبلاء می‏گوید:
منتظر شریف ابوالقاسم محمدبن حسن عسکری‏بن علی الهادی‏بن محمد الجوادبن علی الرضی‏بن موسی الکاظم‏بن جعفر الصادق‏بن محمد الباقربن زین العابدین علی‏بن الحسین الشهیدبن امام علی‏بن ابی‏طالب علوی و حسینی بوده و پایان بخش سلسله آن دوازده سرور است.[۸۲]
مقدار لازم از نظر ذهبی درباره ولادت امام مهدی(ع) عنوان شد و به پندار واهی او در باب شخص مهدی موعود مبنی بر این که «موعود»، فردی به نام «محمدبن عبدالله» است، (و بدین ترتیب او نیز چون دیگران عمری در انتظار سراب به سر برد)، کاری نداریم.
۴٫ ابن‏وردی (م ۷۴۹ هجری)؛ وی در ذیل تتمه گزیده‏ای که به تاریخ ابن‏الوردی شهرت دارد، چنین آورده است:
محمدبن حسن الخالص به سال ۲۵۵ ولادت یافته است.[۸۳]
۵٫ احمدبن حجر هیتمی شافعی (م ۹۷۴ هجری)؛ هیتمی در پایان فصل سوم از باب یازدهم کتابش الصواعق المحرقة چنین می‏نویسد:
ابومحمد «حسن الخالص» (که ابن خلکان وی را «عسکری» دانسته است) به سال ۲۳۲ هجری تولد یافت… و در سامرا وفات یافت و در جوار پدر و عموی خود به خاک سپرده شد و سن او در آن هنگام ۲۹ سال بود و گفته می‏شود که او نیز مسموم گردید. ایشان به جز پسرش ابوالقاسم محمد الحجة ـ که به هنگام رحلت پدرش تنها پنج سال داشت ـ فرزند دیگری از خود به جای نگذارد، اما خداوند بدین پسر در همان سن و سال، حکمت آموخت و همو قائم منتظر نامیده می‏شود. چون در مدینه از نظرها پنهان گشت و مشخص نگردید که به کجا عزیمت کرد.[۸۴]
۶٫ شبراوی شافعی (م ۱۱۷۱ هجری)؛ وی به ولادت امام مهدی محمدبن حسن عسکری(ع) در شب نیمه شعبان سال ۲۵۵ هجری، تصریح کرده است.[۸۵]
۷٫ مؤمن‏بن حسن شبلنجی (م ۱۳۰۸ هجری)؛ او پس از ذکر نام امام مهدی(ع) و نسب شریف ایشان و کنیه و ألقاب مبارکشان در پایان گفتاری مفصل می‏نویسد:
وی بر طبق نظر شیعه، آخرین فرد از دوازده امام است.
آنگاه عبارت پیش گفته (در شماره ۴) را از تاریخ ابن‏الوردی نقل می‏کند.[۸۶]
۸٫ خیرالدین زرکلی (م ۱۳۹۶ هجری)؛ او در شرح حال امام مهدی منتظر می‏نویسد:
ابوالقاسم محمدبن حسن العسکری خالص‏بن علی الهادی، آخرین حلقه از سلسله دوازده امام نزد شیعیان است… وی در شهر «سامرا» متولد گشت و هنگامی که پدرش از دنیا رفت، پنج سال داشت… درباره تاریخ تولدش گفته شده که در شب نیمه شعبان سال ۲۵۵ هجری به دنیا آمده و است و تاریخ غیبت ایشان سال ۲۶۵ ذکر شده است.[۸۷]
باید گفت: به اتفاق جمیع علمای شیعه و سایر افراد آگاه به تاریخ غیبت، ابتدای تاریخ غیبت صغری سال ۲۶۰ هجری است و شاید نوشته زرکلی اشتباه چاپی باشد. زیرا وی تاریخ غیبت را با حروف ننوشته، بلکه با ارقام نگاشته است و احتمال اشتباه در چاپ ارقام کاملاً ممکن است. شایان توجه است که اعترافات بسیار دیگری وجود دارد که در این بحث مجالی برای پرداختن به آنها نیست.
اعتراف اهل سنت به اینکه مهدی(ع) فرزند امام عسکری(ع) است
در زمینه بحث مهدویت با اعترافات دیگری از اهل سنت مواجهیم مبنی بر اینکه امام مهدی که ظهورش در آخرالزمان وعده داده شده است، کسی نیست مگر محمدبن حسن العسکری(عج) امام دوازدهم از ائمه اهل البیت(ع) آنان که پیشوایان تمامی امت اسلامی‏اند و نه تنها رهبران شیعه، چنانکه با تأسف بسیار برخی ادّعا کرده‏اند، گویا پیامبر مکّرم اسلام(ص) تنها شیعیان را مخاطب حدیث ثقلین قرار داده و ایشان را به تمسک به ثقلین سفارش کرده است.
به هر حال، در این قسمت اسامی برخی از منصفان حقیقت‏گو را ذکر می‏کنیم:
۱٫ محی‏الدین عربی (م ۶۳۸ هجری): وی در کتاب خود الفتوحات المکیّة در باب ۳۶۶ از مبحث پنجم بر پایه نقل عبدالوهاب‏بن احمد شعرانی شافعی (م ۹۷۳ هجری) در کتاب خود الیواقیت و الجواهر از وی، بدین واقعیت تصریح کرده است و حمزاوی در مشارق الانوار و صبّان در اسعاف‏الراغبین این نقل قول را از الیواقیت و الجواهر شعرانی حکایت کرده‏اند؛ ولی با کمال تأسف، مدعیان حفاظت از میراث دینی ـ فرهنگی دچار وسوسه‏های نفسانی شده و این اعتراف ابن‏عربی را از کتاب الفتوحات المکیة حذف کرده‏اند، چه آن که عبارت منقول شعرانی در باب مورد اشاره وی ـ برحسب تتبع خود مؤلف این سطور ـ در هیچ یک از چاپ‏های کتاب به چشم نمی‏خورد. شعرانی می‏نویسد:
عبارت شیخ محی‏الدین در باب ۳۶۶ از فتوحات چنین است: «بدانید که ناگریز مهدی(ع) قیام خواهد کرد، اما قیام او واقع نخواهد گشت، مگر زمانی که زمین از ظلم و ستم لبریز گردد، سپس مهدی آن را از عدل و داد بیآکند و اگر یک روز از دنیا باقی مانده باشد، خداوند آن یک روز را چنان طولانی می‏سازد تا آن خلیفه خدا بیآید، همو که از خاندان رسول الله و از فرزندان فاطمه است و جدّش حسین‏بن علی‏بن أبی‏طالب و پدرش حسن العسکری‏بن امام علی النقی است.»[۸۸]
۲٫ کمال الدین محمدبن طلحه شافعی (م ۶۵۲ هجری)؛ او می‏نویسد:
ابوالقاسم محمدبن حسن الخالص‏بن علی المتوکل‏بن القانع‏بن علی الرضا‏بن موسی الکاظم‏بن جعفر الصادق‏بن محمد الباقر‏بن علی زین‏العابدین‏بن حسین الزکّی‏بن علی المرتضی امیرالمؤمنین‏بن ابی‏طالب؛ همو مهدی، حجت، خلف صالح و منتظر است که رحمت و برکات خداوند بر او باد.
سپس ابیاتی سروده است که مطلع‏اش این است:
همـانا این خـلف و حـجـت را خـداوند تأیـید کـرده اسـت
این راه روشن و حق است که خداوند فضایل اخلاقی به وی داده است[۸۹]
۳٫ سبط‏بن جوزی حنبلی (م ۶۵۴ هجری)؛ وی می‏گوید:
او محمدبن حسن‏بن علی‏بن محمدبن علی‏بن موسی الرضابن جعفربن محمدبن علی‏بن الحسین‏بن علی‏بن ابی‏طالب است و کنیه‏اش «ابوعبدالله» و «ابوالقاسم» است و همو خلف حجت و صاحب الزمان و قائم و منتظر و تالی و آخرین فرد از حضرات ائمه است.[۹۰]
۴٫ محمدبن یوسف ابوعبدالله کنجی شافعی (به قتل رسیده در سال ۶۵۸ هجری)؛ کنجی در آخرین صفحه از کتاب خود درباره امام حسن عسکری(ع) می‏نویسد:
او در مدینه و در ماه ربیع الآخر سال ۲۳۲ به دنیا آمد و در روز جمعه هشتم ربیع الاول سال ۲۶۰ از دنیا رفت و او در این روز ۲۹ سال عمر داشت. او در خانه خود واقع در «سامراء» (در همان خانه‏ای که پدرش در آن مدفون بود) به خاک سپرده شد و پسرش را جانشین خود معرفی کرد یعنی امام منتظر را که صلوات خداوند بر او باد و ما کتاب را به پایان می‏بریم و تنها او را یاد می‏کنیم.
وی کتاب مستقلی درباره امام مهدی محمدبن حسن العسکری(ع) نگاشته و آن را البیان فی اخبار صاحب الزمان نامیده است که در پایان کفایة الطالب به چاپ رسیده است و در آن کتاب مطالب بسیاری را مورد بحث قرار داده و در پایان به اثبات زنده بودن آن حضرت پرداخته است.
در انتظار ققنوس؛ ثامر العمیدی، ترجمه: مهدی علیزاده، صص: ۱۴۴ـ۱۶۵
 
 
پی نوشت ها :
 
۱٫ اسراء/ ۹۰ـ۹۳
۲ . الکافی/ ج ۱/ باب ۷۶/ ص ۳۲۸/ ح ۲٫
۳ . پیشین/ ح ۱٫
۴ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۲/ ص ۴۲۴/ ح ۱ و ۲؛ الغیبة/ شیخ طوسی/ ص ۲۳۴/ ح ۲۰۴٫
۵ . الکافی/ ج ۱/ باب ۷۷/ ص ۳۳۰/ ح ۳ و إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۲/ ص ۴۳۳/ ح ۱۴٫
۶ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۲/ ص ۴۳۰/ ح ۵؛ الغیبة/ شیخ طوسی/ ص ۲۴۴/ ح ۲۱۱٫
۷ . إکمال الدین/ باب ۴۲/ ص ۴۳۱/ ح ۷ .
۸ . پیشین/ باب ۴۲/ ص ۴۳۱/ ح ۶ و ص ۴۳۲/ ح ۱۰٫
۹ . الکافی/ ج ۱/ باب۷۷/ صص ۳۲۹ و ۳۳۰/ ح ۱؛ شیخ صدوق نیز آن را با سندی صحیح از پدرش و محمدبن حسن از عبدالله‏بن جعفر حمیری نقل کرده است. ر.ک: إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۶۳/ ص ۴۴۱/ ح ۱۴٫
۱۰ . الکافی/ ج ۱/ باب ۷۶/ ص ۳۲۹/ ح ۴/ و نیز باب ۷۷/ ص ۳۳۱/ ح ۴٫
۱۱ . بقره/ ۲۶۰٫
۱۲ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ ص ۴۳۵/ ح ۳٫
۱۳ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۵/ ص ۵۰۲/ ح ۳۱٫
۱۴ . الغیبة/ شیخ طوسی/ ص ۳۹۴/ ح ۳۶۳٫
۱۵ . همگی این موارد در سه جلد، تحت عنوان المختار من کلمات الامام المهدی(ع) به قلم شیخ محمد غروی چاپ شده است.
۱۶ . الکافی/ ج ۱/ باب ۷۷/ ص ۳۳۱/ ح ۸؛ الارشاد/ شیخ مفید/ ج ۲/ ص ۲۵۳؛ الغیبة/ ص ۲۶۸/ ح ۲۳۲ و ص ۳۵۷/ ح ۳۱۹٫
۱۷ . الکافی/ همان/ ح ۶؛ الارشاد/ ج ۲/ ص ۳۵۲؛ الغیبة/ ص ۲۶۸/ ح ۲۳۱٫
۱۸ . الغیبة/ ص ۲۵۹/ ح ۲۲۶٫
۱۹ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ ص ۴۴۵/ ح ۱۹٫
۲۰ . پیشین/ باب ۳۸/ ص ۳۸۴/ ح ۱٫
۲۱ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ ص ۴۵۶/ ح ۲۱٫
۲۲ . پیشین/ ص ۴۴۴/ ح ۱۸؛ الغیبة/ ص ۲۵۳/ ح ۲۲۳٫
۲۳ . الغیبة/ ص ۲۵۸/ ح ۲۲۶٫
۲۴ . پیشین/ ص ۳۵۷/ ح ۳۱۹٫
۲۵ . الکافی/ ج ۱/ باب ۷۷/ ص ۳۳۱/ ح ۵؛ الارشاد/ ج ۲/ ص ۳۵۲؛ الغیبة/ ص ۲۶۹/ ح ۲۳۳٫
۲۶ . الغیبة/ ص ۲۷۲/ ح ۲۳۷٫
۲۷ . الکافی/ ج ۱/ باب ۷۷/ ص ۳۳۱/ ح ۷؛ الارشاد/ ج ۲/ ص ۳۵۲٫
۲۸ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ ص ۴۴۳/ ح ۱۷٫
۲۹ . پیشین/ ص ۴۳۲/ ح ۹ و ص ۴۳۴/ ح ۱٫
۳۰ . الکافی/ همان/ ح ۹؛ إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ ص ۴۴۲/ ح ۱۵؛ الارشاد/ ج ۲/ ص ۳۵۳؛ الغیبة/ ص ۲۴۸/ ح ۲۱۷٫
۳۱ . الکافی/ همان/ ح ۳؛ إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۲/ ص ۴۲۴/ ح ۱ و ص ۴۲۶/ ح ۲؛ الارشاد/ ج ۲/ ص ۳۵۱؛ الغیبة/ ص ۲۳۴/ ح ۲۰۴ و ص ۲۳۷/ ح ۲۰۵ و ص ۲۳۹/ ح ۲۰۷٫
۳۲ . الغیبة/ ص ۲۷۱/ ح ۲۳۶٫
۳۳ . پیشین/ ص ۲۴۸/ ح ۲۱۸٫
۳۴ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۵/ ص ۵۰۲/ ح ۶۱؛ الغیبة/ ص ۳۲۰/ ح ۲۶۶ و ص ۳۲۲/ ح ۲۶۹٫
۳۵ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ ص ۴۴۱/ ح ۱۳٫
۳۶ . الکافی/ ج ۱/ باب ۷۶/ ص ۳۲۸/ ح ۳ و ص ۳۳۲/ باب ۷۷/ ح ۱۲؛ الارشاد/ ج ۲/ ص ۳۵۳؛ الغیبة/ ص ۲۳۴/ ح ۲۰۳٫
۳۷ . الغیبة/ ص ۲۶۳/ ح ۲۲۸٫
۳۸ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۵/ ص ۴۹۱/ ح ۱۴٫
۳۹ . الکافی/ ج ۱/ باب ۱۲۵/ ص ۵۱۵/ ح ۳؛ إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ ص ۴۳۷/ بعد از ح ۶٫
۴۰ . الغیبة/ ص ۲۴۷/ ح ۲۱۶٫
۴۱ . الکافی/ ج ۱/ باب ۷۶/ ص ۳۲۹/ ح ۱ و همان/ ص ۳۲۹/ ح ۴ و باب ۷۷/ ص ۳۳۱/ ح ۴؛ الارشاد/ ج ۲/ ص ۳۵۱؛ الغیبة/ ص ۳۵۵/ ح ۳۱۶٫
۴۲ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۷۳/ ص ۴۷۰/ ح ۲۴؛ الغیبة/ ص ۲۵۹/ ح ۲۲۷٫
۴۳ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۷۳/ ص ۴۷۰/ ح ۲۴؛ الغیبة/ ص ۲۵۹/ ح ۲۲۷٫
۴۴ . الکافی/ ج ۱/ باب ۷۷/ ص ۳۳۰/ ح ۲؛ الارشاد/ ج ۲/ ص ۳۵۱، الغیبة/ ص ۲۶۸/ ح ۲۳۰٫
۴۵ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ ص ۴۷۷/ از حدیث ۶ به بعد.
۴۶ . الغیبة/ ص ۲۶۹/ ح ۲۳۴ و ص ۲۷۰/ ح ۲۳۵٫
۴۷ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ ص ۴۴۲/ ح ۱۵؛ در این قسمت از دیدار جعفر کذّاب با امام سخن گفته و ظاهراً محمدبن صالح نیز امام را ملاقات کرده است، اما صریح کافی این است که وی امام را ملاقات نکرده، اما با ملاقات‏کنندگان امام دیدار کرده است که جعفر کذاب باشد. ر.ک: الکافی/ ج ۱/ باب ۷۷/ ص ۳۳۱/ ح ۹٫
۴۸ . إکمال الدین/ ح ۲/ باب ۴۲/ ص ۴۳۳/ ح ۱۳ و باب ۴۳/ ص ۴۳۵/ ح ۳ و ص ۴۴۰/ ح ۹ و همان/ ح ۱۰ و ص ۴۴۱/ ح ۱۴٫
۴۹ . پیشین/ باب ۴۳/ ص ۴۳۵/ ح ۲٫
۵۰ . پیشین/ ص ۴۳۷/ ح ۵٫
۵۱ . الغیبة/ ص ۲۷۳/ ح ۲۳۸٫
۵۲ . پیشین/ ص ۲۵۷/ ح ۲۲۵٫
۵۳ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ صص ۴۴۲ و ۴۴۳/ ح ۱۶٫
۵۴ . الکافی/ ج ۱/ باب ۷۷/ ص ۳۳۲/ ح ۱۳؛ إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ ص ۴۴۱/ ح ۱۲؛ الارشاد/ ج ۲/ ص ۳۵۴؛ الغیبة/ ص ۲۴۶٫ (در منبع اخیر، اسم این خادم «ظریف» ضبط شده است).
۵۵٫ الکافی/ ج ۱/ باب ۷۷/ ص ۳۳۱/ ح ۶؛ الارشاد/ ج ۲/ ص ۳۵۲؛ الغیبة/ ص ۲۶۸/ ح ۲۳۱٫
۵۶ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ ص ۴۷۵/ بعد از حدیث ۲۵٫
۵۷ . پیشین/ باب ۴۲/ ص ۴۳۱/ ح ۸٫
۵۸ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ ص ۴۷۴/ از حدیث ۲۵ به بعد و الغیبة/ ص ۲۷۲/ ح ۲۳۷٫
۵۹ . الغیبة/ صص ۲۷۳ـ۲۷۶/ ح ۲۳۸٫
۶۰ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۲/ ص ۴۳۱/ ح ۷٫
۶۲ . پیشین/ باب ۴۲/ ۴۳۰/ ح ۵ در این مورد نسیم به همراه ماریة امام(ع) را ملاقات کردند.
۶۳ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۳/ ص ۴۴۲/ ح ۱۶٫
۶۴ . الارشاد/ ج ۲/ ص ۳۳۶٫
۶۵ . سرالسلسلة العلویة/ ابونصر بخاری/ ص ۳۹٫
۶۶ . المجدی فی أنساب الطالبیین/ عمری/ ص ۱۳۰٫
۶۷ . الشجرة المبارکة فی أنساب الطالبیة/ فخر رازی/ صص ۷۸ـ۷۹٫
۶۸ . الفخری فی أنساب الطالبیین/ مروزی/ ص ۷٫
۶۹ . عمدة الطالب فی أنساب آل ابیطالب/ جمال الدین احمدبن عنبه/ ص ۱۹۹٫
۷۰ . الفصول الفخریة/ نسّابه جمال الدین احمدبن عنبه/ صص ۱۳۴ـ۱۳۵٫
۷۱ . روضة الألباب لمعرفة الأنساب/ نسابه زیدی ابوالحسن صنعانی/ ص ۱۰۵٫
۷۲ . سبائک الذهب فی معرفة قبائل العرب/ سویدی/ ص ۳۴۶٫
۷۳ . الدرر البهیة فی الأنساب الحیدریة و الاویسیة/ محمد حیدری سوری/ ص ۷۳٫
۷۴ . حاشیة الدرر البهیة/ محمد حیدری سوری/ صص ۷۳ـ۷۴ .
۷۵ . ر.ک: الایمان الصحیح/ سید قزوینی؛ الامام المهدی فی نهج‏البلاغه/ مهدی فقیه ایمانی؛ من هو الامام المهدی/ تجلیل تبریزی؛ الزام الناصب/ علی یزدی حائری؛ الامام المهدی/ علی محمد دخیل؛ دفاع عن الکافی/ ج ۱/ صص ۵۶۸ـ۵۹۲ اثر صاحب همین قلم که در آن نام ۱۲۸ تن از علمای اهل سنت را ذکر کرده که به ولادت امام مهدی اعتراف کرده‏اند و بر پایه ترتیب زمانی از: ابوبکر محمدبن هارون رویانی (متوفی: ۳۰۷ هجری) در کتابش المسند آغاز کرده و با استاد معاصر یونس احمد سامرائی در کتابش: سامرا فی ادب القرن الثالث الهجری آن را به پایان برده است.
۷۶ . الکامل فی التاریخ/ أبن اثیر/ ج ۷/ ص ۲۷۴٫
۷۷ . وفیات الاعیان/ ابن‏خلکان/ ج ۴/ ص ۱۷۶٫
۷۸ . الکافی/ ج ۱/ باب ۱۲۵/ ص ۵۱۴٫
۷۹ . إکمال الدین/ ج ۲/ باب ۴۲/ ص ۴۳۰/ ح ۴٫
۸۰ . العبر فی خبر من غبر/ ذهبی/ ج ۳/ ص ۳۱٫
۸۱ . تاریخ دول الاسلام/ ذهبی/ قسمت مربوط به حوادث سال‏های ۲۵۱ـ۲۶۰ ه‍/ ص ۱۱۳/ ش ۱۵۹٫
۸۲ . سیرأعلام النبلاء/ ذهبی/ ج ۱۳/ ص ۱۱۹/ شرح حال شماره ۶۰٫
۸۳ .مؤمن‏بن حسن شبلنجی شافعی در نورالابصار، ص ۱۸۶، این عبارت را از وی نقل کرده است.
۸۴ . الصواعق المحرقة/ ابن حجر هیتمی/ چاپ اول/ ص ۲۰۷ و چاپ دوم/ ص ۱۲۴ و چاپ سوم/ صص ۳۱۳ـ۳۱۴٫
۸۵ . الاتحاف بحّب الاشراف/ شبراوی/ ص ۶۸٫
۸۶ . نورالابصار/ شبلنجی/ ص ۱۸۶٫
۸۷ . الأعلام/ زرکلی/ ج ۶/ ص ۸۰٫
۸۸ . الیواقیت و الجواهر/ شعرانی/ ج ۲/ ص ۱۴۳٫
۸۹ . مطالب السؤول/ شعرانی/ ج ۲/ ص ۱۴۳٫
۹۰ . تذکرة الخواص/ ابن جوزی حنبلی/ ص ۳۶۳٫