شناسنامه امام حسن مجتبي(ع)
نخستین مظهر و نشانه‏ی کوثر که بر دامان پاک فاطمه‏ی اطهر (س) پا به عرصه‏ی گیتی نهاد امام حسن علیه السلام بود.
آن حضرت در مقدس‏ترین ماه‏های سال قمری یعنی پانزدهم  رمضان سال سوم هجرت چشم به جهان گشود [۱] .
امام مجتبی علیه السلام در دامان حضرت زهرا (س) بزرگ شد. او از همان دوران کودکی از نبوغ سرشاری برخوردار بود وی با حافظه‏ی نیرومندش، آیاتی را که بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل می‏شد، می‏شنید و همه را حفظ می‏کرد و وقتی به خانه می‏رفت‏ برای مادرش می‏خواند و حضرت فاطمه (س) آن آیات و سخنان رسول الله صلی الله علیه و آله را برای حضرت علی علیه السلام نقل می‏کرد و علی علیه السلام به شگفتی می‏پرسید: این آیات را چگونه شنیده است؟ و زهرای مرضیه می‏فرمود: از حسن علیه السلام شنیده‏ام. [۲]
امام حسن علیه السلام در طول زندگی پر برکتش همواره در راه هدایت و ارشاد مردم گام بر می‏داشت و شیوه‏ی برخوردش با عموم مردم – حتی دشمنان – چنان جالب و زیبا بود که همه را به خود جذب می‏کرد.

یکی دیگر از صفات برجسته‏ی امام مجتبی علیه السلام انفاق و بخشش بی‏سابقه‏ی اوست.
تاریخ نگاران نوشته‏اند: امام حسن علیه السلام دوبار تمام ثروت خود را در راه خدا خرج کرد و سه بار دارایی‏اش را به دو نصف کرده، نیمی را برای خود گذاشت و نصف دیگر را در راه خدا انفاق کرد. [۳]
پس از آن که حضرت علی علیه السلام در محراب عبادت خون خویش را به پای درخت توحید نثار کرد امام مجتبی علیه السلام در سال چهلم هجرت و در سن ۳۷ سالگی با مردم بیعت کرد و با آن‏ها شرط کرد که: با هر که من صلح کنم شما هم صلح کنید، با هر که من جنگ کنم شما هم جنگ کنید و آن‏ها قبول کردند. [۴]

امام علیه السلام نامه‏ای به معاویه نوشت و او را دعوت به بیعت کرد معاویه از پذیرش حق امتناع ورزید و نه تنها از بیعت‏با امام حسن علیه السلام خودداری کرد، بلکه عملا به طرح توطئه علیه حضرت پرداخت و با خدعه و فریب و تطمیع، افرادی را برانگیخت تا نسبت‏به قتل امام علیه السلام اقدام نمایند و سرانجام این امام مظلوم در بیت‏خودش به دست همسرش «جعده‏» زهر خورانده شد و به جای این که نوشی برای مولی باشد نیشی شد که جگر امام مجتبی علیه السلام را پاره کرد. امام علیه السلام با دسیسه معاویه مسموم گردید… [۵] . و در روز بیست و هشتم ماه صفر سال پنجاهم هجری به شهادت رسید و در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.
[۱] تاریخ خلفاء، ص ۷۳، سیوطی – دائرة المعارف بستانی واژه‏ی حسن
[۲] ترجمه‏ی زندگانی امام حسن، ص‏۵۹، باقر شریف القرشی.
[۳] تاریخ یعقوبی، ج‏۲ ص‏۲۱۵- اسد الغابه، ج‏۲ ص‏۱۳، تذکره سبط بن جوزی، ص‏۱۹۶٫
[۴] جلاء العیون، ص‏۳۷۸
[۵] پیشوای دوم، ص‏۲۸
………………………
ولادت امام حسن(ع)
امام حسن (ع) در۱۵  ماه مبارک رمضان  سال سوم هجرت در مدینه متولد شد [۱] پیغمبر اکرم (ص) به فرمان پروردگار نام “حسن “بر او نهاد. هفت‏سال و ‏اندی از عمر جد خود را درک نمود و در آغوش مهر آن حضرت بسر برد و پس از رحلت پیغمبر اکرم (ص) که با رحلت ‏حضرت فاطمه(س)، سه ماه یا شش ماه بیشتر فاصله نداشت، تحت تربیت پدر بزرگوار خود قرار گرفت.
امام مجتبی (ع) شباهت بسیاری به رسول خدا (ص) داشت. شاید در همان روزهای آغازین حیات مبارکش بود که پیامبر خاتم (ص) با نظاره جمال و کمال او فرمود: «أشبهتَ خَلقی و خُلقی؛ تو از لحاظ آفرینش و خوی (صورت و سیرت) مانند من هستی.»
در این نمایه دوازده مقاله پیرامون تولد و نام گذاری امام حسن(ع) آمده است.
………………………
کنيه و القاب امام حسن(ع)

از جمله آداب و سنتهای ولادت نوزاد پس از نامگذاری، تعیین کنیه ‏برای اوست. کنیه آن حضرت بر طبق روایات بسیاری ‏«ابو محمد» بوده و کنیه دیگری نداشته است .
و اما القاب آن حضرت بدین شرح است: سبط، زکی، مجتبی، سید، تقی، طیب، ولی …
و مرحوم اربلی در کتاب کشف الغمة پس از نقل کنیه و القاب آن حضرت از روی کتابهای اهل سنت گفته است: مشهورترین این القاب‏«تقی‏»است و بهترین و شایسته‏ترین آنها همان است که رسول خدا(ص)او را بدان ملقب فرمود و آن‏«سید»است . [۱]
 [۱] بحار الانوار، ج ۴۳، ص ۲۵۵٫
 ……………….
ویژگی های ظاهری امام حسن(ع)
ابن صبّاغ مالکی در زیبایی صورت و اعضای حسن بن علی(ع)می نویسد: رنگ چهره حسن بن علی(ع)سفید آمیخته با سرخی بود؛ چشمانش سیاه، درشت و گشاده؛ گونه هایش هموار، موی وسط سینه اش نرم؛ موی ریشش پر و انبوه؛ پشت گوشش پرمو؛ گردن آن حضرت کشیده، برّاق همچون شمشیری از نقره؛ مفاصلش درشت و دوشانه اش پهن و دور از یکدیگر بود؛ انسانی چهارشانه، میانه قد و نمکین که نیکوترین صورت را داشت؛ ریش خود را با رنگ سیاه خضاب می کرد؛ مویش پرچین و کوتاه و قامتش رسا بود
………………..
خانواده امام حسن(ع)
در خصوص تعداد همسران آن حضرت، بسیاری از مورّخان راه افراط را پیش گرفته‏اند و فرسنگ‏ها از حقایق و واقعیت‏ها فاصله گرفته‏اند. از این رو برماست که به بررسی و تحقیق بپردازیم؛ تا در حدّ امکان، حقایق مجهول آشکار گردد. اندک تأملی در تاریخ، نشان می‏دهد که هیچ گونه گزارش معتبری از علی(ع)  و خود امام حسن(ع)  و دیگر امامان معصوم (ع) در خصوص همسران آن حضرت نرسیده است. روایات و گزارش‏هایی را که به علی (ع) منتسب کرده‏اند، فقط صرف انتساب است، آن هم بعد از قرن یکم هجری؛ که خود این فاصله زمانی، اعتبار این اخبار را مخدوش می‏کند. و مهم‏تر اینکه اگر چنین چیزی در مورد امام حسن (ع) حقیقت داشت، دستگاه تبلیغاتی بنی‏امیه، به سرکردگی معاویة بن ابی‏سفیان، به سادگی از کنار آن نمی‏گذشت ، و بدون تردید در راستای مخدوش نمودن چهره امام(ع) ، از آن بهره می‏جستند. چنان که این کار سابقه هم دارد؛ به طوری که پدر بزرگوارش علی(ع)  را در نظر مردم شام بی‏نماز جلوه داده بودند.
در خصوص عدد فرزندان امام حسن(ع) در روایات شیعه و اهل سنت اقوال متعددی دیده می‏شود، شیخ مفید(ره) فرموده است: فرزندان حسن(ع)پانزده پسر و دختر بودند(بدین ترتیب: )زید و دو خواهرش: ام الحسن و ام الحسین، و مادر این سه، ام بشیر دختر ابی مسعود عقبة بن عمرو بود، حسن بن حسن و مادرش خولة دختر منظور فزاری بود، عمرو بن حسن و دو برادرش قاسم و عبد الله و مادرشان ام ولد بود، عبد الرحمن بن حسن و او نیز مادرش ام ولد بود، و حسین بن حسن که به اثرم ملقب بود، و برادرش طلحه و خواهر این دو فاطمه، و مادرشان ام اسحق دختر طلحة بن عبید الله تیمی است، و ام عبد الله و فاطمه و ام سلمه و رقیه دختران آن حضرت(ع)که از مادرهای مختلف بودند .